Yabanı otlarla mübarizədə istifadə olunan bir kənd təsərrüfatı pestisididir. Ümumiyyətlə, alaq otlarını öldürmək və ya normal böyüməsinin qarşısını almaq üçün istifadə olunan bütün kimyəvi maddələrə herbisid deyilir.
Herbisiddən necə istifadə olunur, zərərləri nələrdir?
Herbisid alaq otları ilə mübarizə üçün yandırıldıqdan sonra ən qənaətcil üsul olduğu üçün üstünlük verilir. Herbisidlər yarpaq deformasiyasına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, herbisidlərin istifadəsi ləkələnməyə səbəb ola bilər. Herbisid istifadəsinin də yarpaqların qıvrılmasına səbəb olduğu bilinən zərərlərdəndir.
Herbisidlərin üstünlükləri
- Yandırıldıqdan sonra ən ucuz alaq otları ilə mübarizə üsuludur.
- Herbisid tətbiqlərində doğru seçimlə dəqiq nəticələr əldə edilir.
- Herbisid tətbiqlərində hədəflənən ərazidəki bitki kökündən quruduğu üçün betonun, asfaltın və dolğu materiallarının məhv olmasını önləyir və yüksək maliyyə yüklərindən xilas edir.
- Mexanik üsulların tətbiq olunmasının mümkün olmadığı kobud, daşlı və sərt yerlərdə tətbiq oluna bilər.
- Daimi istifadədə bölgədəki toxum və kök ehtiyatını azaldır.
- İşçi qüvvəsinə tələbat aşağıdır.
- İstədiyiniz bitkilərə nəzarət digər bitkilərin yaşamasına imkan verir.
- Digər üsullarla müqayisədə daha sürətli nəticələr əldə edilir.
Herbisidlərin təsir mexanizmi
Bitkilərə tətbiq olunan herbisidlər, fizioloji və biokimyəvi hadisələrin normal gedişatını pozaraq anatomiyasını pozur ya ölümünə, ya da inkişafında pisləşməyə səbəb olur. Hər şeydən əvvəl, orqanoidlərə çatan herbisidlərin çoxu xarici membranın quruluşunu pozaraq təsirli olur.
Herbisidlərin bitkilərin həyat hadisələrinə mənfi təsirlərini belə sıralaya bilərik:
Fotosintezə təsiri: Herbisidlərin bir qismi işıq reaksiyasını pozaraq fotosintezdə təsirlidir. Fotosintezdə təsirli olan herbisidlərə misal olaraq fenoksi birləşmələri, benzimidazol, imidazol, karbamat, piriklor, triazin, urasil və karbamid qrupunu göstərmək olar. Bu herbisidlərin təsirli olması üçün bitkinin yarpaqlı olması və yarpaqların fotosintez qabiliyyətinə malik olması lazımdır.
Tənəffüsə təsir: Nəfəs alma (tənəffüs) hüceyrədəki mitokondriyada baş verir. Bir çox herbisid, elektron nəqli, elektron bağlama, mitokondriyada təcrid olunmuş ATP əmələ gəlməsi və oksidləşdirici fosforlaşma kimi hadisələrə təsir göstərir. Buna misal olaraq propanil, xloroprofam, benzonitril qrupu herbisidlərini göstərmək olar. Bu herbisidlərin aşağı dozalarda istifadə edildikdə elektron bağlanmasını və yüksək dozalarda istifadə edildikdə oksidləşdirici fosforiliyanı maneə törətdiyi müəyyən edilmişdir. Oksidləşdirici fosforlaşmanın qarşısını alan digər herbisidlər – karbamatlar, fenoksi turşuları, DMTT, naptalam, 2,3,6-TBA, monuron və allil spirtidir.
Lipid Sintezinə təsiri: Bəzi herbisidlər hüceyrə və orqanoid membranlarının keçiriciliyini pozaraq lipid sintezinə maneə törədir. Lipid sintezinə maneə törədən herbisidlərə nümunələr dinoben, CDAA, endotal, diklobenil, ioksinil və PCP -dir.
Protein Sintezi və Nuklein Turşularına təsiri: Nuklein turşuları – RNT quruluşunda genetik məlumat daşıyan maddələrdir. Bitkilərdə protein sintezi RNT köməyi ilə baş verir. Burada nuklein turşularına təsir edən herbisidlər zülal sintezinə də təsir göstərirlər. Bitkilərdəki gen fəaliyyətini pozaraq inkişaf pozğunluqlarına səbəb olurlar. Bunlara misal olaraq benzoik turşu, karbamatlar, dinitro fenollar, fenoksi turşular və triazinlər aid edilə bilər.